Ludobójstwo w Chodżały jako przestępstwo międzynarodowe

Poniżej publikujemy nadesłaną do nas analizę autorstwa Rady Ekspertów Instytutu Praw Człowieka Azerbejdżańskiej Narodowej Akademii Nauk.

W nocy z 25 na 26 lutego 1992 roku siły zbrojne Armenii okupowały miasto Chodżały Republiki Azerbejdżanu. Ponieważ w tamtym okresie władze azerbejdżańskie domagały się opuszczenia Azerbejdżanu przez jednostki Armii Radzieckiej, 366. Pułk Strzelców Zmotoryzowanych, który od czasów radzieckich znajdował się w Chankendy (Stepanakert), wspomagał ormiańskich najeźdźców podczas okupacji miasta Chodżały swoimi pojazdami opancerzonymi i kadrą wojskową. Wieczorem 25 lutego 1992 roku przed atakiem miasto Chodżały zostało mocno ostrzelane z rakiet i ciężkiej artylerii. W wyniku tego, około godziny 5 rano 26 lutego Chodżały całkowicie znalazło się pod ogniem. Tysiące mieszkańców oblężonego Chodżały (liczba mieszkańców miasta wynosiła ponad 7000 osób) zaczęło opuszczać miasto z nadzieją dotarcia do centrum miasta Agdam. Ale ponad 650 cywilnych mieszkańców miasta, które w ciągu jednego dnia zniknęło z ziemi, próbując opuścić Chodżały zostało wymordowanych. Ponad 1300 osób wzięto do niewoli, kilkaset osób zaginęło. W wyniku tego ludobójstwa zabito ponad tysiąc dzieci, kobiet i osób starszych, zgładzono całkowicie 8 rodzin, dziesiątki dzieci straciły oboje rodziców, ponad 150 dzieci straciło jednego z rodziców.

W poniższej analizie prawnej zostało odzwierciedlone uzasadnienie ludobójstwa w Chodżaly jako przestępstwo międzynarodowe

I. LUDOBÓJSTWO W CHODŻALY JAKO PRZESTĘPSTWO MIĘDZYNARODOWE

Znaczenie prawne pojęcia „ludobójstwo” określa Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa, uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 9 grudnia 1948 r. W rozumieniu wyżej wymienionej Konwencji ludobójstwem jest którykolwiek z następujących czynów, dokonanych w zamiarze zniszczenia w całości lub części grup narodowych, etnicznych, rasowych lub religijnych jako takich:

– zabójstwo członków grupy;

– spowodowanie poważnego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia psychicznego członków grupy;

– rozmyśle stworzenie dla członków grupy warunków życia, obliczonych na spowodowanie ich całkowitego lub częściowego zniszczenia fizycznego;

– stosowanie środków, które mają na celu wstrzymanie urodzin w obrębie grupy;

– przekazanie dzieci z jednej grupy ludzkiej do innej przy użyciu przemocy.

Istnienie zamiaru popełnienia ludobójstwa jest uważane za istotny czynnik.

Ten obiektywny zarys odróżnia przestępstwo ludobójstwa od innych zbrodni międzynarodowych. Każdy z czynów stanowiących przestępstwo popełnienia ludobójstwa jest czynem zaplanowanym i dokonanym świadomie i umyślnie. Wymienione czyny w żadnym wypadku nie mogą być przypadkowe lub dokonane w wyniku nieuwagi. Tymczasem, zamierzony czas dokonania takiego czynu i świadomość możliwych skutków nie są wystarczające dla klasyfikacji tych czynów jako ludobójstwa. Wymagane jest tutaj ujawnienie określonego kierunku konkretnego zamiaru przestępczego, związanego z negatywnymi skutkami czynu. Ostrzelanie ze specjalnie przygotowanych zasadzek z karabinów maszynowych oraz innego rodzaju broni cywilów azerbejdżańskich, próbujących ocaleć, świadczy o zamiarze popełnienia ludobójstwa. Popełnienie tej zbrodni konkretnie wobec narodu azerbejdżańskiego jest oczywiste.

Przy analizie zbrodni ludobójstwa ujawniają się 3 główne jej elementy:

– istnienie określonej grupy etnicznej, narodowej, rasowej lub wyznaniowej

– istnienie zamiaru całkowitego lub częściowego zniszczenia fizycznego takiej grupy

– stosowanie wobec określonej grupy jakichkolwiek czynów lub środków, klasyfikowanych jako czyn ludobójstwa.

Zatem czyn ludobójstwa musi być wymierzony w stosunku do grupy etnicznej, narodowej, rasowej lub wyznaniowej. Podobne czyny, wymierzone wobec grupie politycznej lub społecznej nie mogą być uznane za ludobójstwo.

Pojęcie ludobójstwo określa konkretny zamiar spowodowania skutków zabronionego czynu. Zamiar dokonania ludobójstwa łączy w sobie kilka różniących się od siebie elementów.

– zamiaru nie może stanowić przypadkowe i nieumyślnie pozbawienie życia jednej lub kilku osób należących do określonej grupy, lecz całej grupy. Decydującą przesłanką ustalenia ofiar ludobójstwa jest nie jednostkowość, lecz przynależność jednostek do określonej grupy;

– zamiar popełnienia ludobójstwa powinien skutkować zniszczeniem określonej grupy. Ludobójstwem jest zaprzeczenie uznania prawa do istnienia określonej grupy ludności. Zabójstwo jednostki ludzkiej (ludobójstwo) jest równoznaczne odmowie uznania prawa do istnienia jednostki ludzkiej. Stosownie do powyższego actus reus (czyn zabroniony) może dotyczyć jednej osoby, lecz mens rea (zamiar) jest skierowany przeciwko istnieniu określonej grupy;

– zamiar dokonania ludobójstwa powinien skutkować całkowitym lub częściowym zniszczeniem określonej grupy;

– zamiar stanowi zniszczenie w całości lub części grup narodowych, etnicznych, rasowych lub religijnych jako takich:

Dla klasyfikacji odpowiedzialności za zbrodnię ludobójstwa nie jest konieczne zniszczenie grupy w całości.

W tym celu wystarczy dokonanie jednego z czynów stanowiących obiektywną stronę przestępstwa popełnionego z zamiarem całkowitego lub częściowego zniszczenia grupy etnicznej.

Pojęcie „zniszczenie” stanowiące obiektywną stronę ludobójstwa oznacza pozbawienie życia poprzez oddziaływanie fizyczne lub biologiczne.

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości ONZ w swojej decyzji dot. sprawy „Barcelona Traction” nazwał odpowiedzialność zakazu aktu ludobójstwa „odpowiedzialnością erga omnes”.

Sąd międzynarodowy uznał wszystkie zasady będące podstawą „Konwencji w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa” jako normy obowiązujące wszystkie państwa.

II. PODSTAWY PRAWNE UZNANIA PRZEZ MIĘDZYNARODOWE PRAWO WYDARZEŃ W CHODŻAŁY JAKO AKTU ZBRODNI LUDOBÓJSTWA

Poniższe dokumenty na podstawie prawa międzynarodowego pozwalają zakwalifikować wydarzenia w Chodżały jako akt ludobójstwa:

1. Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa, uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych dnia 9 grudnia 1948 r. (260A).

2. Karta Trybunału Wojskowego w Norymberdze (choć Karta Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w Norymberdze nie wymieniała expressis verbis ludobójstwa, lecz jedynie zbrodnie przeciwko ludzkości, których kwalifikowaną postacią jest właśnie ludobójstwo).

3. Karta Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii (Art.4).

4. Międzynarodowy Trybunał Karny dla Rwandy (Art.1).

5. Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego (Art.6).

6. Kodeks Karny Republiki Azerbejdżanu (Art. 103).

7. Rozporządzenie Prezydenta Republiki Azerbejdżanu z dnia 26 marca 1998 r. „O ludobójstwie narodu azerbejdżańskiego”.

III. SKUTKI PRAWNE UZNANIA PRZEZ PRAWO MIĘDZYNARODOWE WYDARZEŃ W CHODŻAŁY JAKO ZBRODNI KWALIFIKUJĄCEJ SIĘ DO AKTU „LUDOBÓJSTWA”

Prawo międzynarodowe w związku ze zbrodnią ludobójstwa ustaliło, co następuje:

1. Karanie osób, które popełniły zbrodnię ludobójstwa jest bezwzględne.

2. Zbrodnią jest nie tylko popełnienie aktu ludobójstwa, lecz także podżeganie do niego, współuczestnictwo, usiłowanie jego popełnienia oraz zmowa w celu jego popełnienia.

3. Wobec osób, które popełniły zbrodnię ludobójstwa, powinny być stosowane zasady jurysdykcji uniwersalnej.

4. Przy popełnieniu zbrodni ludobójstwa powołanie się do wykonania zlecenia nie zwalnia z odpowiedzialności karnej.

5. Brak podjęcia odpowiednich działań mających na celu zapobieganie zbrodni ludobójstwa, niesie za sobą odpowiedzialność karną.

6. W odniesieniu do zbrodni ludobójstwa nie ma zastosowania okres odpowiedzialności karnej.

7. W odniesieniu do ludobójstwa, jest dopuszczalne wsteczne zastosowanie prawa.

8. Osoby, które popełniły ludobójstwo, muszą być wydane odpowiedniemu krajowi w celu odbycia kary.

Podsumowując, czyny popełnione przez Ormian wobec ludności miasta Chodżały – wobec narodu azerbejdżańskiego, zgodnie z międzynarodowymi dokumentami prawnymi są zdefiniowane jako akt ludobójstwa i zgodnie z zasadami prawa międzynarodowego stanowią zbrodnię przeciwko ludzkości.

* * *

Ponad milion osób, które stały się ofiarami polityki agresywnej Armenii, żyje w ciężkich warunkach w obozach składających się z namiotów, wagonów oraz składanych domów.

Na rezolucje Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 822 z kwietnia, nr 853 z lipca, nr 874 z października oraz nr 884 z listopada 1993 r., dot. inwazji ormiańskich sił zbrojnych na terytorium Azerbejdżanu, Armenia wykazuje całkowitą obojętność, tym samym nie szanując stanowiska społeczności międzynarodowej.

Konsekwentna i zasadnicza polityka Rządu Azerbejdżańskiego skierowana na sprawiedliwe rozwiązanie konfliktu oraz konstruktywne stanowisko Azerbejdżanu są dobrze znane na całym świecie. Główne kierunki pokojowego rozwiązania konfliktu zostały pochwalone i zaaprobowane przez 53 państwa świata na Szczycie OBWE w Lizbonie w grudniu 1996 r.

Rada Ekspertów Instytutu Praw Człowieka Azerbejdżańskiej Narodowej Akademii Nauk

1 odpowieź

Zostaw odpowiedź

Chcesz przyłączyć się do dyskusji?
Nie krępuj się!

Leave a Reply