Pobernardyński kościół w Budsławiu

Budsław (Будслаў) to dawne miasteczko, a obecnie wieś w rejonie miadziolskim na Białorusi. Tutejszy pobernardyński kościół p.w. Wniebowzięcia NMP, to nie tylko jeden z najcenniejszych zabytków sakralnych, ale również sanktuarium maryjne i jedno z najważniejszych miejsc pielgrzymkowych rzymskich katolików w tym kraju, o tradycjach sięgających początków XVII w.

Bernardynów z Wilna lokował w Budsławiu Aleksander Jagiellończyk w 1504 r. Początkowo mieli oni tu kościół drewniany, w XVII w. wybudowano niewielki kościół murowany, który z kolei zastąpiła obecna wspaniała poźnobarokowa świątynia zbudowana w l. 1767‑83 prawdopodobnie wg projektu Józefa Fontany. Przy budowie kościoła wykorzystano mury dawniejszej świątyni bernardyńskiej z l. 1633‑43, którą włączono do nowej, ogromnej budowli jako kaplicę św. Barbary przy prezbiterium. Wraz z nią wzniesiono budynki klasztorne, w których mieściła się m.in. szkoła. Klasztor został skasowany ukazem carskim w 1858 r. Świątynię przejęło wówczas duchowieństwo diecezjalne, a zabudowania klasztorne zostały przekazane rosyjskiemu wojsku. Rozebrano je prawdopodobnie w końcu XIX w. Kościół był natomiast nieprzerwanie czynny, także po II wojnie światowej.

Budsławska świątynia imponuje wielkością i rozmachem kompozycji przestrzennej. Trójnawowy kościół, zbudowany na planie krzyża łacińskiego, zachwyca przede wszystkim potężną, silnie rozczłonkowaną fasadą o szerokości ponad 50 m z dwiema trójkondygnacyjnymi wieżami zwieńczonymi hełmami. Centralna część fasady podzielona jest za pomocą rozbudowanego gzymsu na dwie kondygnacje. W dolnej kondygnacji znajduje się szeroki portal flankowany pilastrami. Nad portalem, w drugiej kondygnacji, umieszczono półkoliście zamknięte okno, nad którym zwiesza się balkon z kutą balustradą. Fasadę, dekorowaną licznymi kolumnami i pilastrami, wieńczy ozdobny, złożony fronton attykowy. Elewacje wież ozdabiają zwielokrotnione narożne pilastry i szerokie gzymsy. Ściany boczne dekorowane są skromnie, na szczytach transeptu i w elewacji tylnej znajdują się złożone attykowe frontony.

Bardzo cenny jest także wystrój wnętrza i wyposażenie kościoła. Zachowały się oryginalne sklepienia (w nawie głównej – kolebkowe, w bocznych – krzyżowe) oraz unikatowe późnobarokowe malowidła ścienne z ok. 1780 r. (zespół 9 iluzjonistycznych ołtarzy, postacie 12 apostołów, 14 stacji Drogi Krzyżowej i seria obrazów ilustrujących cuda, jakie miały miejsce w Budsławiu za sprawą cudownego obrazu MB). Najcenniejszym elementem wyposażenia są umieszczony w kaplicy św. Barbary piękny barokowy XVII-wieczny ołtarz z czarnego drewna z 20 złoconymi rzeźbami oraz drewniany klasycystyczny ołtarz główny z l. 1784-1790 z cudownym, otoczonym kultem obrazem Matki Boskiej z końca XVI w.

Został on przywieziony z Rzymu w 1598 r. przez wojewodę mińskiego Jana Paca (gdzie, wg tradycji, został mu ofiarowany przez samego papieża Klemensa VIII). Po śmierci magnata w 1610 r. obraz otrzymał jako pamiątkę po nim kapelan wojewody – ks. Izaak Sołokaj, który następnie objął parafię w sąsiadującym z Budsławiem Dołhinowie. W 1613 r. ks. Sołokaj ofiarował obraz bernardynom budsławskim, którzy umieścili go w swym drewnianym wówczas kościółku. Wkrótce obraz zasłynął cudami i stał się celem licznych pielgrzymek. Główne uroczystości obchodzono w dniu Wniebowzięcia MB (15.VIII), później przeniesiono je na święto Nawiedzenia (2.VII). Po wybudowaniu pierwszego murowanego kościoła w l. 1633‑43 obraz umieszczone w specjalnie zaprojektowanym wspaniałym ołtarzu – tym, który obecnie znajduje się w kaplicy św. Barbary. Według legendy, w 2 poł. XVIII w. obraz trzykrotnie sam wychodził przed drzwi kościoła, a więc – jak to zinterpretowano – domagał się nowej, większej świątyni, którą wkrótce wzniesiono. Wówczas obraz przeniesiono do nowego ołtarza głównego, gdzie znajduje się dotychczas. Kult cudownego obrazu był bardzo silny przez cały okres zaboru rosyjskiego i w okresie międzywojennym. W dniu 2 lipca 1992 r., po ponad półwiecznej przerwie, wznowiono uroczystości ku czci MB Budsławskiej i obecnie Budsław jest jednym z najważniejszych ośrodków kultu maryjnego na Białorusi.

W pobliżu kościoła stoi eklektyczna XIX-wieczna plebania z XIX w. Jest to budynek parterowy, na planie prostokąta, kryty dwuspadowym dachem. Elewacje rozczłonkowano za pomocą podziałów ramowych, tworzonych przez lizeny i poziome listwy. Wejście zdobi oryginalny portal, nad którym znajduje się mansarda zwieńczona schodkową attyką z kamiennymi wazonami.

Tekst i zdjęcia:

Grzegorz Rąkowski

0 odpowiedzi

Zostaw odpowiedź

Chcesz przyłączyć się do dyskusji?
Nie krępuj się!

Leave a Reply