Konspiracyjna organizacja utworzona w 1929r. na kongresie w Wiedniu przez główne emigracyjne organizacje ukraińskie. Jej celem była walka o niepodległą Ukrainę. Przyjęła ona faszystowską strukturę organizacyjną, dającą nieograniczoną władzę wodzowi. Mógł on nawet skazywać członków OUN na śmierć.

OUN miał hierarchiczną strukturę organizacyjną. Kandydat do niej musiał odbyć półroczny staż, w czasie którego był poddany różnym próbom. Dopiero potem mógł być przyjęty na członka i nosić tryzub. Funkcyjnymi w OUN mogli zostać tylko członkowie zaprzysiężeni po ukończeniu 25 lat. Członków dzielono na trzy kategorie: pionierów (osiem- piętnaście lat), junaków (piętnaście – dwadzieścia jeden lat) i pełnoprawnych członków, którzy ukończyli 21 lat.

Organem wykonawczym OUN był Prowid Ukraińskich Nacjonalistów. Na jego czele stał prowidnik, którym został Jewhen Konowalec. Organizacja miała oddziały w wielu krajach. Praktycznie we wszystkich, w których żyła ukraińska diaspora. Teren działania OUN był podzielony na strefy zwane krajami. Na terenie Polski formalnie działał obszar II i III. W praktyce były one połączone i obejmowały : Galicję Wschodnią, Wołyń, południową część Polesia, Chełmszczyznę i Podlasie Lubelskie. Nadzór nad nimi sprawowała Krajowa Egzekutywa OUN na ziemiach Zachodnioukraińskich. W terenie OUN na terenie Polski dzielił się na dziesięć okręgów: lwowski, stryjski, stanisławski, kołomyjski, brzeżański, tarnopolski, przemyski, sokolski, łucki i rówieński. Okręgi były podzielone na powiaty, a te na podrejony, obejmujące swym zasięgiem trzysta pięć wsi. OUN w swojej ideologii odrzucał humanistyczne i chrześcijańskie wartości. Każdy sposób do osiągnięcia celu był dobry. Każdy członek UPA kierował się następującym “dekalogiem nacjonalisty”:

1. Zdobędziesz Państwo Ukraińskie albo zginiesz w walce o nie.

2. Nie pozwolisz nikomu plamić sławy ani czci Twojego Narodu.

3. Pamiętaj o wielkich dniach naszej walki wyzwoleńczej.

4. Bądź dumny z tego, ze jesteś spadkobiercą walki o sławę “Trójzęba Włodzimierzowego”.

5. Pomścij śmierć wielkich rycerzy.

6. O sprawie nie rozmawiaj z kim można, ale z kim trzeba.

7. Nie zawahaj się popełnić największego przestępstwa, jeśli tego wymaga dobro sprawy.

8. Nienawiścią i bezwzględnością będziesz traktował wroga Twego Narodu.

9. Ani prośby, ani groźby , ani tortury nie zmusza Cię do ujawnienia tajemnicy.

10. Będziesz dążył do rozszerzenia siły bogactwa i obszaru Państwa Ukraińskiego drogą ujarzmienia cudzoziemców.###strona###

Ideologicznemu wychowaniu członków OUN służyło też popularyzowanie wśród nich takich wzorców osobowych jak Gonta i Żeleźniak, znanych z rzezi Polaków i Żydów.

W 1930r. OUN wysunęło hasło: ” Na sławne argumenty żaden Polak nie będzie wrażliwy, na terror wszyscy”. Szybko też pojawiło się inne “Lachy za Sian”. W latach 1930-34 OUN przeprowadziła na terenie Polski zorganizowana falę terroru. Paliła majątki ziemskie, inicjowała strajki i demonstracje napadała na poczty i inne instytucje. Organizowała zabójstwa czołowych polityków zarówno polskich, jak i ukraińskich opowiadających się za porozumieniem polsko- ukraińskim. Ofiarą zamachów OUN padli m.in. minister spraw wewnętrznych Bronisław Pieracki i Tadeusz Hołówko. Zmuszało to władze polskie do kontrakcji. Dokonywały one pacyfikacji wsi, aresztowań, a także ograniczały działalność legalnych instytucji ukraińskich. Doprowadziło to do potępienia OUN przez legalnie działające organizacje i polityków ukraińskich, którzy oskarżyli ją o niszczenie ich dorobku i wyrządzania szkody całemu narodowi. Od terroru OUN odciął się zdecydowanie metropolita Cerkwi Greckokatolickiej Andrzej Szeptycki uważając, że jest on nie do pogodzenia z zasadami życia chrześcijańskiego. Według niego prowadził on do zaprzepaszczenia wszystkiego co ukraińskie, narodowe i święte. Najostrzej potępił OUN greckokatolicki biskup Stanisławowa Hryhoryj Chomyszyn. Stwierdził jednoznacznie:” U nas młodzież dała się wplątać w bardzo zgubną sieć, leci sama na oślep w przepaść i na naród swój sprowadza gorzki los.(…) Hurra patrioci narodowi, szowiniści i krótkowzroczni politycy narodowi spowodowali również gorzki los narodu ukraińskiego. Ludzie ci, którzy postępowali raczej jak obłąkańcy, aniżeli jak przywódcy oni właśnie opluwali wszelki poważny i rozważny prąd. Oni to właśnie wprowadzali ten duchowy rozkład w narodzie, ani to właśnie podkopywali wiarę i moralność oni to oślepiali i zatruwali naród”.

Znaczna część księży greckokatolickich popierała jednak OUN, dzięki czemu zdobyła ona duże wpływy w Galicji Wschodniej. Szefami lokalnych komórek byli bardzo często synowie greckokatolickich księży.

Głównego sojusznika w walce z państwem polskim kierownictwo OUN widziało w hitlerowskich Niemczech, które udzielały jej wielorakiego poparcia.###strona###

Polskim siłom bezpieczeństwa i policji udało się rozbić struktury OUN i aresztować, bądź zmusić do emigracji jej przywódców. Wywiad niemiecki spodziewając się wybuchu wojny szkolił duże ilości Ukraińców. W 1938r. w ośrodkach w Hartenstein i Wiener Naustadt przygotowywał ich do działań dywersyjnych na tyłach armii polskiej. OUN mimo zadanych jej ciosów przed uderzeniem Niemców i Związek Sowiecki na Polskę we wrześniu 1939r. zdołało na nowo okrzepnąć. Od września 1938r. do 15 marca 1939r. zanotowano w Galicji Wschodniej 397 wystąpień demonstracyjnych, 47 aktów sabotażu i 34 akty terrorystyczne. Od 16 marca do 12 kwietnia 1939r. było 59 demonstracji, 5 aktów sabotażu i 21 aktów terroru.

Wyjście z więzień we wrześniu 1939r. aktywistów i działaczy OUN dodało tej organizacji dodatkowych impulsów do działania.

Jednocześnie jednak w OUN po wyjściu na wolność wielu działaczy zaczęły narastać napięcia i różnice zdań. Prowid Ukraińskich Nacjonalistów, na czele którego stał Andrzej Melnyk był ostro krytykowany przez Krajowy Prowid OUN na ZUZ (Zachodnio Ukraińskie Ziemie), na czele którego stał Stefan Bandera, który we wrześniu 1939r. wyszedł na wolność z polskiego więzienia. Melnyk był człowiekiem bardziej umiarkowanym, Bandera parł do rozwiązań radykalnych i wywoływania ukraińskiej rewolucji narodowej. Bandera mający poparcie Abwehry w lutym 1940r. zwołał w Krakowie konferencję, na której w OUN doszło do rozłamu. Jej uczestnicy uznali, że “płk A. Melnyk okazał się być na czele OUN w sposób nielegalny, wbrew wyraźnym przepisom o ustroju OUN”, w związku z czym “wszystkie akty, których autorem jest płk Andrzej Melnyk (…) są bezprawne i nie wywołują skutków prawnych (…) z tych powodów wyklucza się płk A. Melnyka z szeregów Organizacji Ukraińskich nacjonalistów…”

Po krakowskiej konferencji OUN rozpadł się na dwie frakcje OUN- b.(Bandery) i OUN-M (Melnyka).

Niemcy tym rozwojem sytuacji nie byli zaskoczeni. Oficjalnie poparli Banderę, ale Melnyka pozostawili w odwodzie, chroniąc go przed likwidacją przez ideologiczną konkurencję.

Marek A. Koprowski

0 odpowiedzi

Zostaw odpowiedź

Chcesz przyłączyć się do dyskusji?
Nie krępuj się!

Leave a Reply