Giedyminowicze

Protoplastą rodu był Skalmont (Skalmantas lub Skolomendas, XIII w.), pradziad Giedymina, a ojcem jego był Pukuwer-Budwid (Pukuveras-Butvydas, zm. 1294 lub 1295), syn Skalmantasa; znani są czterej synowie Pukuwera: Vytenis (Witenes), Gediminas (Giedymin), Teodoras (Teodor) i Vainius. Z czworga jego synów najbardziej znanym, faktycznym twórcą państwa litewskiego i założycielem rozległego rodu Giedyminowiczów, był Giedymin (Gedyminas).

Urodził się ok. 1275, a zmarł w grudniu 1341 pod Wieloną nad Niemnem, wielki książę litewski panujący w latach 1316 -1341. Objął władzę po śmierci swego brata Witenesa Przez cały okres panowania zmagał się z naporem ze strony państwa krzyżackiego. Jednocześnie, wykorzystując kryzys Złotej Ordy, zdołał połączyć pod swym panowanie ogromne obszary na południowy wschód od Litwy, przeniósł stolicę państwa do Wilna (1323). Utrzymywał poprawne kontakty z Rygą, z Polską (jego córka, Aldona, poślubiła następcę polskiego tronu – Kazimierza, później zwanego Wielkim) i z papiestwem, któremu parokrotnie obiecywał przyjęcie chrztu. Pozostawił liczne potomstwo: synami jego byli: Narymunt (Narimantas,?-1348), książę piński, połocki i nowogródzki; Witold (Vytautas ?-1336), książę trocki; Olgierd (Algirdas, ok.1304-1377), wielki książę Litwy od 1345); Kiejstut (Kęstutis, ok. 1308-1310-1382), książę trocki, wielki książę litewski w l. 1381-1382; Koriat (Karijotas, po chrzcie Michał, ok. 1306-ok.1365), książę nowogródzki; Jawnuta (Jaunutis, ok. 1308-po 1366), wielki książę Litwy 1341-1344, książę zasławski 1346-1366; Lubart (Liubartas, po chrzcie Dymitr, ok. 1312/1315- 1384), książę połocki, włodzimierski, łucki od 1340, wołyński 13401349, 1350-1366, 1371-1383, książę halicki 1340-1349; Monwid (Manvydas, ?-1348), książę kiernowski i słonimski. Giedymin miał także córki: Elżbietę (ok.1302- 1364), Marię ( ok. 1304-1307-po 1349), Aldonę Annę (ok. 1311-1339), Eufemię (?-1342), Helenę, Augustę Anastazję (-1345). Potomstwo Montwida, Koriata, Kiejstuta i Lubarta w męskiej linii po 2-3 pokoleniach wygasło. Najbardziej znanymi synami Giedymina byli Olgierd (Algirdas) i Kiejstut (Kęstutis). Syn Kiejstuta Witold (Vytautas, ok.1350-1430) potomka męskiego nie pozostawił; z żoną Marią Lukomską miał córkę Zofię (1370-1453), od 1391 żona wielkiego księcia moskiewskiego Wasyla I Rurykowicza. Olgierd miał dwie żony- od 1318 Marię ks. Witebską (ok.130-1346) i od 1347 Juliannę ks. Twerską (ok. 1330-1392), od pierwszej żony jego synami byli: Andrzej Olgierdowicz (1325-1399), książę połocki 1342-1387, pskowski 1341-1348, 1377-1379, 1394-1396; Dymitr Starszy (1327-1999), książę trubczewski od 1357, briański 1357-1379, starodubski od 1399; Konstanty (ok.1330-1390), książę Czartoryski; Włodzimierz (Władimir, ?-1398), książe kijowski, kopylski, słucki; Fiodor (Teodor, ?-1399), od 1370 książę rylski; córka: Maria Agrypina (?-1393); od drugiej żony Julianny synami byli: Jogaila (Władysław Jagiełło,ok. 1351-1434), wielki książe litewski 1377-1381, 1382-1392, król polski od 1386, założyciel dynastii Jagiellonów; Skirgiełło Iwan (Skirgaila, ok.1353-1397), książę trocki 1382-1395, kijowski 13951397; Korybut Dymitr (Kaributas, ?-po 1404), książę nowogrodzki 1386-1392/03; Korygiełło (Karigaila, ?-1390), książę mścisławski; Wigunt Aleksander (Vygantas, ?-1392), książę Kierkowski; Świdrygiełło (Švitrigaila, ok.1370-1452), książę witebski 1392-1393, 1430-1436, podolski 1400-1402, nowogrodzki 1404-1408, 1420-1438, czernihowski 1419-1430, wielki książę litewski 1430-1432, książę Wołynia 1437-1452; córki; Maria, Katarzyna (zm.1422), Aleksandra (zm. 1434), Jadwiga (zm. 1407).. Potomstwo Narymunta, Olgierda i Jawnuty dało początek rodom książęcym, zwanym później Giedyminowiczami. Narymunt, który na chrzcie otrzymał imię Gleb, stał się założycielem rosyjskich rodów książęcych: Pińskich, Patrikijewów, Starodubskich oraz Golicynów, Kurakinów i Chowańskich, którzy dotrwali w Rosji do Rewolucji Bolszewickiej, a później niektórzy z nich emigrowali na Zachód. Od Olgierda powstały znane rody książęce Olelkowiczów kijowskich, Słuckich, Bielskich i Czartoryskich oraz rosyjski ród książąt Trubeckich. Od Jawnuty znane są rody książęce Zasławskich; ponadto do Giedyminowiczów zaliczane są rody Kobrzyńskich, Koreckich, Sanguszków, Wiśniowieckich, Woronieckich. Znanym i możnym rodem w Rzeczypospolitej był ród Bielskich, pochodzący od w. ks. Olgierda, później od kniazia na Bielsku -Iwana; od Bielska przyjęli nazwisko. Od XV w. działali głównie w Wielkim Księstwie Litewskim, później na Białorusi w Atteczyźnie powiat kobrzyński; niektórzy z nich uczestniczyli w wojnach napoleońskich i w powstaniu styczniowym. Ostatni potomek rodu książąt Bielskich-Roman Józef Bielski (1911-2000), uczestniczył w wojnie obronnej 1939, przebywał w oflagu w Niemczech, zmarł w Kanadzie. Rodem książęcym, herbu Pogoń Litewska, byli Czartoryscy, wywodzący się od Konstantego Olgierdowicza, księcia na Czartorysku (od nazwy tej miejscowości przyjęli oni nazwisko rodu). Ród ten ugruntował w Rzeczypospolitej swój magnacki status, a linia z Klewania rozsławiła w Rzeczypospolitej nazwisko Czartoryskich, zwłaszcza w XVIII i XIX w., gdy aktywnie działali na ówczesnej scenie politycznej i kulturalnej. W 1801 Władysław Czartoryski założył muzeum Czartoryskich w Krakowie- najstarsze muzeum w Polsce. Ród dotrwał do naszych czasów, a ostatnim potomkiem tej gałęzi jest Adam Karol Czartoryski (ur.1940). Na Litwie znany był ród Sanguszków, herbu Pogoń Litewska, wywodzący się od księcia Sanguszki, syna księcia Fiodora, brata Jagiełły, wnuka w.ks. Olgierda. Od imienia Sanguszko (Sanguška)ród przyjął nazwisko. Pierwotnie ich dobra były na Wołyniu, później – na Podolu i w Małopolsce, pałac – w Wilnie; Na przełomie XVI i XVII w. ród podzielił się na dwie linie: koszyrską i kowalską. Ta druga linia rodu Sanguszków przetrwała do naszych dni. Wiśniowieccy to również ród książęcy, którego korzenie sięgają w. ks. Olgierda i jego syna – Korybuta, po którym przyjęli przydomek rodowy i nazwę dla herbu: Korybut. Nazwisko pochodzi od zamku Wiśniowiec, odziedziczonego przez Michała Zbaraskiego Wiśniowieckiego. Przez wiele lat Wiśniowieccy znajdowali się pod wpływem kultury ruskiej, używali języka ruskiego, byli prawosławnymi. Dopiero w 1 poł. XVII w. przyjęli katolicyzm i ulegli polonizacji. Najsłynniejsi Wiśniowieccy to wojewoda ruski Jeremi Wisniowiecki i jego syn Michał Korybut Wiśniowiecki, król Polski i wielki książę litewski. Znanym rodem książąt litewskich ze Słucka byli Olelkowicze; założycielem rodu był książę kopylski i słucki Olelko Włodzimierzowicz (?-1454), wnuk w.ks. Olgierda. Linia ta wygasła na Janie Szymonie (?-1592).Giedyminowiczami byli też Zasławscy, herbu Pogoń Ruski, od XVI w. znani jako rodzina magnacka w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, spokrewnieni z Czetwerytyńskimi i Ostrogskimi. Ród ten wymarł w XVIII w. Z rosyjskiej linii Giedyminowiczów możemy wymienić Chowańskich, Golicynów, Trubeckich. Golicynowie i Trubeccy dotrwali do naszych czasów i ich potomkowie mieszkają obecnie na Zachodzie.

Mieczysław Jackiewicz

0 odpowiedzi

Zostaw odpowiedź

Chcesz przyłączyć się do dyskusji?
Nie krępuj się!

Leave a Reply