Askania Nowa

“Askania Nowa” to położony o 100 km na wschód od obwodowego miasta Chersonia i o niespełna 40 km na północ od nasady Półwyspu Krymskiego największy ścisły rezerwat stepowy na Ukrainie, mający międzynarodowy status rezerwatu biosfery i będący jednym z czterech obiektów tej rangi w tym kraju.

Jest to jednocześnie jeden z najstarszych obszarów chronionych w Europie, bowiem powstał już w końcu XIX w. dzięki decyzji ówczesnego właściciela tutejszych dóbr, Niemca Friedricha Falz-Feina, który w 1888 r. wziął pod ochronę rozległy obszar będącego jego własnością stepu, a w 1898 r. uzyskał dla niego oficjalny status rezerwatu. Nazwa rezerwatu pochodzi od nazwy siedziby miejscowego majątku, ulokowanej w małej stepowej osadzie, którą założyli około połowy XIX w. osadnicy sprowadzeni z Niemiec. Głównym celem Falz-Feina było, co prawda, stworzenie w Askanii Nowej jednego z pierwszych na świecie ogrodów zoologicznych na otwartej przestrzeni, w typie modnych obecnie parków safari, do którego sprowadził różne egzotyczne gatunki zwierząt z Azji i Afryki. Niejako “przy okazji” jednak ochronił on w swoim rezerwacie niezwykle cenny ekosystem stepowy, który obecnie jest największym na Ukrainie fragmentem stepu nigdy nie tkniętego pługiem. Rezerwat zachował swój status również po Rewolucji Październikowej, a w dawnej siedzibie dóbr ulokowano wówczas istniejącą do dziś placówkę naukową.

Obecnie rezerwat zajmuje obszar ponad 33 300 ha i składa się z kilku stref o zróżnicowanym reżimie ochronnym. W miejscowości Askania Nowa znajduje się administracja rezerwatu, która wraz z pracowniami naukowymi zajmuje ogromny budynek przypominający pałac. W jego sąsiedztwie znajdują się duży ogród dendrologiczny oraz ogród zoologiczny, a w niewielkiej odległości – ogrodzone fragmenty stepu, gdzie, w nawiązaniu do dawnych tradycji, oglądać można bytujące tu w warunkach półwolnościowych stada związanych z otwartymi ekosystemami trawiastymi ssaków kopytnych z Azji, Afryki i Ameryki. Największą atrakcją jest tu spore stado koni Przewalskiego, gatunku który na wolności już nie występuje.

Najcenniejszy fragment rezerwatu – to jego strefa centralna o powierzchni nieco ponad 11 tys. ha, objęta ścisłą ochroną, rozciągająca się na wschód od Askanii Nowej. To właśnie ów nigdy nie tknięty pługiem fragment stepu, którego krajobraz jest kwintesencją popularnych wyobrażeń o stepie: jest to bezkresna, zupełnie płaska równina, ciągnąca się po horyzont, bez choćby jednego drzewa czy krzewu w polu widzenia. Na obszarze tym występuje ponad 500 gatunków roślin, a miarą niezwykłej żyzności i różnorodności gatunkowej tego unikatowego ekosystemu jest obserwowane tu niewyobrażalne wprost zagęszczenie kilkudziesięciu różnych gatunków występujących na jednym metrze kwadratowym. Większość z tych roślin to trawy i wysokie byliny, które miejscami osiągają wysokość przewyższającą wzrost człowieka. Najlepszą porą do odwiedzenia rezerwatu jest wiosna i wczesne lato, kiedy rośliny masowo kwitną, zmieniając step w wielobarwny kwietny dywan, czy też raczej w falujące na wietrze kolorowe morze.

Tekst i zdjęcia:

Grzegorz Rąkowski